پارافین

مخلوطی از هیدروکربن های اشباع مایع و کاملا خالص و تصفیه شده است که از مواد نفتی حاصل می شود و با نام روغن معدنی روسی نیز شناخته می شود؛ پارافین (paraffin) نام دارد. این ماده نسبت به بنزین خطر کمتری دارد و در دمای 150 تا 275 درجه سانتی گراد می جوشد. می توان آن را از زغال سنگ، چوب و شیل نفتی استخراج کرد، اما بیشتر از تقطیر نفت به دست می آید. زمانی که برای اولین بار کشف شد، هزینه تولید آن بالا بود، اما پس از کشف منابع جدید و روش‌های ارزان‌تر پالایش، قیمت این ماده کاهش یافت. پارافین مایع (paraffin wax) دارویی یا آرایشی را نباید با پارافین جامد (نفت سفید) که در سوخت ها کاربرد دارد، اشتباه گرفت. این ترکیب به صورت مایعی بی رنگ و بی بو است که به علت ساختار هیدروکربنی خود حالت روغنی دارد. از این ترکیب به طور عمده در مواد تولید محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می شود.
پارافین مایع چیست؟
این ترکیب به علت داشتن مخلوطی از هیدروکربن های اشباع در ساختار خود، فرمول معینی ندارد و عموما فرمول آن را به صورت CnH2n+2 نشان می دهند. در حالت جامد به صورت ذرات مومی و سفید رنگ است اما در حالت مایع به صورت مایع بی رنگ، بدون بو و مزه است و به دلیل داشتن ساختار هیدروکربنی به صورت روغنی موجود است. این ترکیبات اجزای اصلی نفت و گاز طبیعی هستند. آنهایی که کمتر از 5 اتم کربن در هر مولکول دارند معمولاً در دمای اتاق گاز هستند، در حالی که آنهایی که بین 5 تا 15 اتم کربن دارند معمولاً به شکل مایع هستند. انواع زنجیره مستقیم با بیش از 15 اتم کربن در هر مولکول در دمای اتاق جامد هستند. همچنین این ترکیبات پایداری بالاتری نسبت به اولفین ها دارند.
روش تولید پارافین مایع
ماده اولیه این ترکیب، موم شل، ترکیبی از روغن و موم و محصول جانبی حاصل از تصفیه روغن روان‌کننده است. ابتدا روغن از موم شل جدا می شود (روغن زدایی یا موم زدایی) و با کریستالیزاسیون جدا می شود. به طور کلی، موم شل حرارت داده می شود، با حلالی مانند کتون مخلوط می شود و سپس سرد می شود. سپس موم از محلول کریستالیزه می شود و روغن باقی مانده پیش از فیلتر شدن به دو صورت باقی می ماند:

جامد – موم به اضافه مقداری حلال
مایع – روغن و حلال
موم محصول ممکن است برای از بین بردن هر رنگ و بویی از آن دوباره تصفیه شود. سپس برای دستیابی به محصولات مورد نیاز با ویژگی های خاص مانند نفوذ و نقطه ذوب مناسب، مخلوط شود. در ادامه موم پارافین به صورت مایع یا جامد عرضه می شود.

کاربردهای پارافین مایع
در کاربرد عمده پارافین مایع در صنعت پزشکی و داروسازی و در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی است. در ادامه این کاربردهای این ماده را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

پزشکی
این ترکیب به عنوان یک داروی ملین و روان کننده در کودکان استفاده می شود و یکی از درمان های موثر برای درمان یبوست و انکوپرزیس است. علائمی همچون مشکلات شکمی، نفخ شکم، اسهال و… ارتباطی به این دارو نداشته و عملکرد این ماده با ملین های اسمزی متفاوت است.
به طور کلی این دارو به عنوان لایه روغنی روده را می پوشاند و یبوست را درمان می کند. همچنین در درمان مشکلات و دردهای هموروئید نیز موثر است.

آرایشی و بهداشتی
در محصولات آرایشی و بهداشتی این ترکیب به عنوان یک نرم کننده طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد. به علت اینکه نقطه ذوب پایینی دارد، آن را بر روی دست و پا اعمال می کنند که با عنوان پارافین تراپی دست و پا شناخته می شود. باعث می شود گرمای لطیفی را به پوست انتقال داده و جریان خون را در آن بخش افزایش می دهد. همچنین به عنوان یک نرم کننده طبیعی نیز عمل کرده و پوست را نرم می کند. از این ماده در بسیاری از سالن های آرایشی و زیبایی استفاده می شود.
پارافین به دلیل ارزان بودن در بسیاری از محصولات زیبایی استفاده می شود. این ماده رطوبت پوست را افزایش می دهد و پس از اتمام درمان به افزایش سطح رطوبت ادامه می دهد. همچنین به باز شدن منافذ و حذف سلول های مرده پوست کمک می کند و باعث می شود پوست شاداب تر و صاف تر به نظر برسد. همچنین این ماده سابقه طولانی در درمان بسیاری از بیماری های فیزیکی مانند آرتریت و افزایش جریان خون دارد.

خطرات پارافین
این ترکیب در دسته مواد سمی قرار دارد و در برخورد با پوست و چشم باعث تحریک آن ها می گردد. غلظت بالای بخارات آن ممکن است موجب سردرد، بی حسی، سرگیجه، سوزش گلو و چشم شود. همچنین این ترکیب اشتعال پذیر است و در اثر حرارت گازهای مونوکسید کربن، دی اکسید کربن و سایر گازهای سمی تولید می کند. بنابراین در هنگام کار با آن باید نکات ایمنی شامل استفاده از روپوش، عینک،‌ دستکش و ماسک رعایت شود. در صورت هرگونه برخورد با این ماده موارد زیر رعایت شود:

چشم: تماس چشم با این ماده موجب تحریک و قرمزی آن می شود. در صورت برخورد به سرعت چشم را با آب بشویید. لنزها را از چشم خارج کرده و در ادامه به مدت ۱۵ دقیقه چشم را با آب بشویید و در حین شستن چشم پلک ها را باز و بسته کنید.
پوست: تماس مکرر یا طولانی مدت می تواند باعث قرمزی، تحریک و پوسته پوسته شدن پوست (درماتیت) شود. مراقبت های معمولی و بهداشت شخصی معمولا از عوارض پوستی جلوگیری می کند. در صورت تماس با پوست، لباس های آلوده را از بدن خارج کرده و سپس پوست را به طور کامل با آب و صابون بشویید.
استنشاق: قرار گرفتن ریه در معرض این محصول یا با تنفس طولانی مدت غبار یا استفراغ پس از مصرف، می تواند منجر به آسیب جدی ریه و احتمالاً مرگ شود. در صورت تنفس این محصول، از هوای تازه و اکسیژن استفاده کرده و سریعا به پزشک مراجعه فرمایید.
بلع: قرار گرفتن در معرض بخارات آن و خوردن آن ها موجب سردرد و بی حالی می شود. در صورت خوردن این محصول دهان را با آب شسته و به پزشک مراجعه فرمایید.
با رعایت نکات ایمنی خطرات ناشی از کار با این ترکیب شیمیایی را تا حد زیادی کاهش دهید.